Animalien sailkapena
Definizioa:
Sugeak hankarik gabeko narrasti haragijaleak dira. Hankarik gabeko sugandiletatik bereizten dira ez dutelako betazalik ez eta kanpo belarririk. Squamata guztiak bezala Vertebrata ektotermiko amniotak dira eta ezkatak dituzte. Sugandilek bezala buruhezurrek ez dute artikulazio sendorik eta euren burua baino handiagoak diren animaliak jan ditzakete. Euren gorputz estuak izan ahal izateko binaka dituzten organoak bata aurrean eta bestea atzean dituzte. Gehienek birika funtzional bakarra dute. Espezie batzuek aldaka bestigial bat dute, kloakaren bi aldeetan.
Sugeak hankarik gabeko narrasti haragijaleak dira. Hankarik gabeko sugandiletatik bereizten dira ez dutelako betazalik ez eta kanpo belarririk. Squamata guztiak bezala Vertebrata ektotermiko amniotak dira eta ezkatak dituzte. Sugandilek bezala buruhezurrek ez dute artikulazio sendorik eta euren burua baino handiagoak diren animaliak jan ditzakete. Euren gorputz estuak izan ahal izateko binaka dituzten organoak bata aurrean eta bestea atzean dituzte. Gehienek birika funtzional bakarra dute. Espezie batzuek aldaka bestigial bat dute, kloakaren bi aldeetan.
Suge guztiak haragijaleak dira eta gehienetan intsektuak, hegaztiak, animaliak… jaten dituzte. Gainera beraiek baino handiagoak diren animaliak jan ahal ditu. Narrasti hauek ez dute murtxikatxen, harrapakin osoa irensten dute ahoan duten mandibuleei esker.
Normalean suge arrak emeak baino 3 urte gutxiago behar ditu ugaltzeko prestatzeko. Ugalketa saioa udaberrian izaten da eta 5-10 asteko bitarteko denbora behar du obiparoa (arrautzak jartzen baditu) edo bibiparoa (kumeak zuzenean eta bizirik jaio) bada.
Suge guztiak haragijaleak dira eta gehienetan intsektuak, hegaztiak, animaliak… jaten dituzte. Gainera beraiek baino handiagoak diren animaliak jan ahal ditu. Narrasti hauek ez dute murtxikatxen, harrapakin osoa irensten dute ahoan duten mandibuleei esker.
Animalien sailkapena:
Animaliek bi multzo mota dute, ornodunak,hau da, bizkar hezurra dutenak, eta ornogabeak, hezurrik ez dutenak dira. Ornodunak azal motaren arabera desberdintzen dira: ilez osatuta, lumaz osatuta eta ezkataz osatuta. Ilez osatuta daudenak ugaztunak dira, lumaz osatuta daudenak berriz hegaztiak dira, ezkataz osatuta daudenak arrainak eta narrastiak izan daitezke,eta azkenik azal gorria dutena anfibioak dira. Arrainak soldatu gabekoak dira, narrastiak azalari soldatua du, aldiz, anfibioak azal gorrikoak dira.
Ornogabeak lau motatan desberdintzen da: maskorra dutenak, moluskuak,hanka ez dutenak, maskorrik ez dutenak, garroak dituzte edo eraztunez osatuak dira hau da, anelidoak eta azal gogorra edo hanka artikulatuak. Azal gogorra edo hanka artikulatuak beste lau multzotan banatzen dira: hiru hanka-pare dutenak,hau da intsektuak, lau hanka-pare dutenak, araknidoak, bost hanka-pare dutenak, krustazeoak izena dutena eta hanka ugari dutenak, esate baterako, miriapodoak.
Elika Katea:
Kate trofikoa edo elika-katea elikadura bizidun batetik bestera gauzatzen den prozesua da, non elikagaien energia zenbait organismoen bidez transmititzen den. Hauetako bakoitza aurreko organismoaz elikatzen da eta aldi berean, hurrengoaren elikagaia da. Ekosistema bateko espezieen artean nutrizioarekin loturik dagoen energia eta elikagaien korrontea dela ere esan daiteke.
Elika- kateko mailak:
1. Kate bakoitza landare batekin, ekoizle edota organismo autotrofo batekin hasten da. Hauek norbere produktuak sortzen ditu gai organikoak inorganikoetatik sintetizatzen. Sintetizazio honen lehengaia edo energia ekoizlea eguzkia da (fotosintesiaren bidez).
Lehen mailako produktuak autotrofoak, eguzkiko energia erabiltzen dute (fotosintesia) edo erreakzio mineral kimikoen bidez (kimiosintesia). Hauek beharrezko energia lortzen dute materia inorganikoa materia organikoan eraldatzen.
Kontsumitzaileak heterotrofoak, beraien jakiak ekoizten dituzte materia organikotik baliatuz.
Espezie kontsumitzaileak, modalitatearen baliabideen arabera, izan daitezke:
Harrapalariak eta deskoreatzaileak Beraien presen gorputza, osorik edo zatika, iresten duten organismoak dira. Jarduera honi harrapaketa deitzen zaio. Baina izan honi, normalki bakarrik haragijaleen artean bakarrik erabili ohi da, hau da, bigarren mailako kontsumitzaileean artean (aurretik aipatu bezala)
Deskomposatzaileak eta hondartzaileak Lehenengoak organismo saprotrofoak dira, bakteriak eta onddoak esaterako, hondakinetatik etekina ateratzen dute kanpoko digestioa xurgapenaren bidez (osmotrofia) egiteko.
Hondartzaileak aldiz, protista eta animalia txiki batzuk dira, lurrean aurki daitezkeen hondakin solidoak klaskatzen dituztenak (fagotrofia).
Parasitoak eta bazkalkidea
2. Katearen beste osagai edo kideei kontsumitzaileak deitzen zaie. Izan ere, ekoizletik elikatzen direnak lehen mailako kontsumitzaileak dira, eta aldi berean, lehen mailakoetatik elikatzen direnak bigarren mailako kontsumitzaileak deritze eta horrela elkarren segidan. Beraz, lehen mailako kontsumitzaileak belarjaleak dira eta bigarren eta hirugarren mailakoak haragijaleak.
3. Beste azken maila bat ere badago, deskonposatzaileena. Azken hauek, organismo hilen gain eragiten dute, materia organikoa degradatuz eta hau berriro matera inorganikoa eratuz. Materia inorganiko hau (nitratoak, nitritoak, ura, etb.) lurrera eta (karbono dioxidoa) atmosferara bueltatuz.
Kontsumitzaileak heterotrofoak, beraien jakiak ekoizten dituzte materia organikotik baliatuz.
Espezie kontsumitzaileak, modalitatearen baliabideen arabera, izan daitezke:
Harrapalariak eta deskoreatzaileak Beraien presen gorputza, osorik edo zatika, iresten duten organismoak dira. Jarduera honi harrapaketa deitzen zaio. Baina izan honi, normalki bakarrik haragijaleen artean bakarrik erabili ohi da, hau da, bigarren mailako kontsumitzaileean artean (aurretik aipatu bezala)
Deskomposatzaileak eta hondartzaileak Lehenengoak organismo saprotrofoak dira, bakteriak eta onddoak esaterako, hondakinetatik etekina ateratzen dute kanpoko digestioa xurgapenaren bidez (osmotrofia) egiteko.
Hondartzaileak aldiz, protista eta animalia txiki batzuk dira, lurrean aurki daitezkeen hondakin solidoak klaskatzen dituztenak (fagotrofia).
Parasitoak eta bazkalkidea
